Ülkemizde 2004 yılında pilot olarak uygulanmaya başlanıp 2010 yılı sonunda da tüm yurtta geçişi tamamlan aile hekimliği sistemindeki sorumlu hekimlik kavramı hakkında yazmak istiyorum.
Aile hekimliği öncesi birinci basamak sağlık kurumlarında da hastanelerde olduğu gibi başhekimlik/sorumlu hekimlik makamı vardı. Sorumlu hekimler beraber çalıştıkları personellerin amiri olup sicil notu verebilen, disiplin cezası teklif edebilen konumdaydı. Sorumlu hekim olduğu için idari işlere daha fazla vakit ayırır, diğer hekimlerden daha az hasta bakardı. Döner sermayesinde ve maaşında ufak bir fark olurdu diğer doktorlardan.
Sağlık Ocakları Aile Sağlığı Merkezlerine dönüştükten sonra her birim ayrı bir dünya oldu. Yayınlanan Aile hekimliği ödeme yönetmeliği ve Gruplandırma rehberlerinde her birim için ayrı başvuru isteniyor. Örneğin 5 birimli bir ASM de 1 doktor A, 1 doktor B, 1 doktor C, 1 doktor D ve sonuncu doktor sınıfsız (E) olabilir. Her Aile hekimi kendi istediği gruba başvuruyor ve o gruba göre mesai yapabiliyor. Alacağı ücrette biriminin grubuna göre değişiyor.
Her birim kendi elektrik, su, doğalgaz, internet aboneliğini kendisi yapmak zorunda. Aşıları saklamak için kendi aşı dolabını, jeneratörünü almak zorunda.
İşte bu noktada apartman yada sitelerde olduğu gibi bir yönetici seçip ortak hareket etme kararı alıyorlar. İşte bu seçtikleri yöneticiye Sorumlu Hekim deniyor. Aile Sağlığı Merkezi sorumlu hekimi Sağlık ocağı dönemindeki sorumlu hekim yetkilerinde değil. İdare tarafından atanmıyor, ASM de çalışan hekimler kendi arasında anlaşıp birini seçiyorlar. Her yıl hekimlerin sırayla yapma anlaşması yaptığı bir çok ASM de var. Ek bir ödeme , ek bir hak yok. Personel üzerinde ne disiplin ne sicil yetkisi oluyor. Yaptığı iş her birimin ayrı ayrı abonelikler alması yerine tek aboneliği alıp her ay diğer arkadaşlarından para toplayıp faturaları ödemek. Aile sağlığı merkezinin giderlerini tek elden ödemek.
Bir Aile hekimi arkadaşım beni arayıp sorumlu hekim seçtikleri kişinin malzeme için ucuzunu araştırmadığı bol bol harcadığı, internet telefon tarifelerinde pahalı olanı tercih ettiğini şikayet edebileceği bir yer olup olmadığını sormuştu. Doktor hanıma şu soruyu yönelttim, "siz isteseniz birim olarak ayrı hareket edebilir misiniz, edemez misiniz?" Cevabı tabiki kendi halimde ayrı takılabilirim olmuştu. İşte olayın özeti bu cevap aslında. Hiç bir aile hekimi bir başka aile hekimine aidat/ücret ödemek zorunda değil. İsteyen kendi şartlarını kendisi oluşturup istediği harcamaya kendisi karar verebiliyor. Sorumlu hekim olan kişinin birlikte hareket etmeye zorlama hakkı yok.
A isimli doktor internete abone olmuş, B isimli doktor da ücreti paylaşalım masrafımız yarıya düşsün diyor. Aile hekimliğinde sorumlu hekimlik bu paylaşımı yapmak.
Bazı ASM lerde her birimin ayrı telefon hattı var. Bazı ASM lerde tek numara kullanılıyor. Bu karşılıklı anlaşma/anlaşmama durumuna göre değişiyor.
Yazıyı özetleyip bitirmek gerekirse Aile Sağlığı Merkezi sorumlu hekimliği bir nevi faturalara karşı sorumluluk içeriyor. Apartman/Site yöneticiliği gibi birşey. Dışarıdan profesyonel yönetime bile verilebilir. İsteyen aile hekimi bireysel takılabiliyor. Sorumlu hekim fatura geldikçe yada herhangi bir harcama yapılacağı zaman kendisiyle birlikte hareket eden arkadaşlarına ödemeyi bölüştürüp birlikte ödemiş oluyorlar.