Dünya üzerinde şu gün itibariyle yaklaşık 8 milyar insan yaşamakta. İnsanların ortak ihtiyaçları Barınma, Gıda, Sağlık, Eğitim ve Güvenlik olarak sayılabilir. Dijitalleşen dünyamızda, bu temel ortak ihtiyaçlara erişimde daha modern ve standart şekilde teknoloji yardımıyla erişilebilir hale gelmektedir. Mesela Afrika'da susuz bölgelere su kuyusu açmak artık yüksek teknolojik aletlerle Suyun kaç metre altta olduğunu tespit etmeyle başlayıp aradaki kum, kaya tabakalarını rahat bir şekilde aşmayla suya erişip neticelendirilebiliyor. Yine Eğitim sisteminde de eski yöntemlerin yanına teknolojik, çağa uygun yöntemlerde eklenerek her geçen gün geliştiriliyor. Akıllı tahtalardan, tablet pc'lere, Eba'dan, sınıf whatsapp gruplarına kadar bir çok dijital mekanizma eğitim sektöründe yerini aldı ve her geçen gün yeni gelişmelerde eklenerek ilerliyor.
İşte bu noktada yazımızın ana konusu olan Sağlık'ta her geçen gün daha iyiye gitmek üzerine birkaç satır yazacağız.
İlk paragrafta da ipucunu verdiğimiz gibi dijitalleşmeden kaçış hiçbir alanda olmayacaktır. Kaçmak yerine Dijitalleşmeye adapte olup bunu lehimize kullanmalıyız. Sağlıkta dijitalleşme e-nabız ile başladı. Her geçen gün yeni ünitelerin ve özelliklerin e-nabıza eklendiğini gözlemliyoruz.
Sağlık'ta algoritmalar personeller arasında sıkça kullanılmakta. Ancak hasta tarafında henüz Algoritmalara geçiş yaptığımız söylenemez. Personel tarafında da Algoritmalar belli bir kalıp ve standartta değil. İşte benim hayalim yada projem Dijital algoritmaların yaygınlaştırılması.
Konuyu açarak yazımıza devam edelim. Bir tane hekim açısından bir tane de Hasta açısından örnek vereceğim.
İlk örneğim, Hekim karşısına gelen hasta için tahlil tetkik ve muayene neticesinde ameliyat önerdi diyelim. Bu ameliyatta Apendektomi olsun. Algoritmayı çalıştırmalı ve adım adım ilerlemeli. Sistem üzerinde ilerlediği her adımda o adım Yeşil renge dönüşmeli ve bir sonraki adıma geçmeli. Böylelikle bu süreçte ne hastanın Onam Formunu almayı unutur, ne ameliyat sonrası istirahat raporunu vermeyi, ne pansumanını ne de kontrol tarihini unutur. Sistem ilerledikçe bir sonraki aşama kendiliğinden gelir. İş listeleri yada İş planları buna göre oluşur ve isterse günlük, haftalık çıktılarla önündeki işleri veya geçmişte yaptıklarını görebilir. İstenmeyen durumlar geliştiğinde de hiçbir Hakim şunu eksik yapmışsın yada hiçbir hasta şu riski bana anlatmadın diyemez. Her iş ve işlemin Algoritması oluşturulmalı ve algoritmalar üzerinden ilerlenmeli.
İkinci örneğim hasta açısından olacak. Apendektomi ameliyatı olacak hasta algoritmaları adım adım kendi e-nabız bilgilerinde göreceği için hangi gün ameliyat olacak, ameliyatın riskleri nelerdir (Onam formunu okuyup, onaylama), ameliyattan kaç gün sonra dikişleri alınacak, hangi ilaçları kaç gün kullanacak hepsini görebilecek ve buna göre hatırlatmalar alarak süreci daha düzgün ilerletecektir.
Günümüzde Hasta-Hekim arasındaki mahkemeler en çok ONAM FORMU kaynaklı olmaktadır. Hasta yada Hasta yakınlarının iddiası riskler bize tam anlatılmadı, tam anlatılsa biz bu tedaviden vazgeçerdik şeklinde olmaktadır.
Aile hekimliği yaptığımdan dolayı kişisel olarak yaptığım bir çok işin Algoritmalarını kendimce bilgisayarıma çizdim. Karşıma gelen hasta ne için geldiyse hemen o konunun Algoritmasını açarak hem tıbben hem de kanunen eksik bir şey bırakmamaya gayret ediyorum. Ancak ister istemez her tarafım Arşive dönüşüyor. Onam formlarından bilgilendirme broşürlerine kadar yüzlerce kağıdın içinde kayboluyorum. Hukuken bunları 10 yıl saklamaya çalışıyorum ancak birkaç yıl sonra kağıtlar ömrünü tamamlayıp okunamaz hale geliyorlar. İşte bu Algoritmalar dijitale aktarılmalı ve sadece benim yani hekim tarafında değil hasta tarafında da görülebilmeli.
Ehliyetini yenilemek için Aile hekimine başvuran hastaya e-devletten Kişisel sağlık bilgi formunu doldurmadığın için ehliyet raporu veremiyoruz, git önce onu doldur sonra gel diyoruz. İşte bugün git yarın gel vatandaşı yoruyor, gerginleştiriyor ve sağlıkta şiddete kapı aralıyor. Halbuki vatandaş e-nabıza girdiğinde ona seçenekler çıksa, Aile hekimine Ehliyet raporu için başvuru seçeneğini seçse, sonrasında sistem onu "kişisel sağlık bilgi formu" nu doldurmaya yönlendirse algoritmadaki bu basamak yeşile dönüp bir sonraki aşamada Aile hekimine gitse, Aile hekiminin muayenesi neticesinde örneğin Vertigo hastalığı olması sebebiyle Nöroloji muayenesi gerekiyor olsa ve Aile hekimi algoritmaya o basamağı hemen sistemden eklese hasta adım adım ne yapacağını ve neler yapıldığını takip etme şansı yakalayacak. Bazan hastayı nörolojiye sevk ediyoruz, hasta neden sevk edildiğini anlatamıyor nörologda karşısındaki hastanın ne sebeble başvurduğunu bilemiyor. Ama algoritmalarla kurulu sağlık düzeninde hastanın kimlik numarasını girdiği anda hangi aşamaları kat ederek geldiğini ve hastanın ne için geldiğini kolaylıkla görebilecek. Değerlendirmesini yapıp rapora onay verecek veya vermeyecek. Onay verdiğinde algoritma hastaya sıradaki basamak olarak Nüfus müdürlüğünü gösterecek, onay verilmediğinde de hangi sebeple talebinin reddedildiğini görebilecek.
Yazıyı uzatmak mümkün. Bu konuyla ilgili Sağlıkta daha iyi Algoritmalar şeklinde kitap planlamıştım. Ancak sistemlerin tam oturmaması sebebiyle bugün yazacağım yazılar yarın geçerliliğini yitirmesi ihtimalinden dolayı beklemedeyim. Beklerken tabiki boş durmuyorum kendi mesleğim açısından Algoritmaları oluşturmaya devam ediyorum. Dileğim birgün daha şeffaf, daha modern, daha dijital, daha kaliteli bir sağlık sisteminde çalışıyor olmak. Veya hasta pozisyonunda da olabiliriz.
Sağlıkla...
